EHP là chữ viết tắt của cụm từ Enterocytozoon hepatopenaei, đó là một loại vi bào tử trùng ký sinh (fungal microsporidian parasite) gây nhiễm trùng gan tụy trên tôm sú (Penaeus monodon) và tôm thẻ chân trắng (Penaeus vannamei).

Chúng từng được xem là nguyên sinh động vật hoặc protists nhưng ngày nay chúng được mô tả là nấm.

Ký sinh trùng EHP không có ty thể hoặc những phương cách sinh năng lượng, vì vậy chúng phải nhờ hoàn toàn vào năng lượng tế bào vật chủ nên làm tôm chậm lớn do không tổng hợp đủ đinh dưỡng để lột xác và tăng trưởng.

EHP ký sinh ở các ống của gan tụy tôm và thành ruột, gây tổn thương đến các cơ quan hấp thu dinh dưỡng từ thức ăn. 

Ký sinh trùng EHP không làm tôm chết nhưng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của tôm. Tôm nhiễm EHP có thể dẫn đến tình trạng mãn tính.

Tôm bị nhiễm EHP thường đi kèm với bị nhiễm trùng cơ hội do vi khuẩn Vibrio gây ra, đặc biệt với EMS và phân trắng (WFD). Nói cách khác, tôm bị nhiễm EHP thì dễ dẫn đến bệnh hoại tử gan tụy cấp tính và phân trắng…

Lưu ý rằng, khi tôm chuyển sang phân trắng hoặc EMS hoặc cả hai cùng lúc thì thường chết nhanh, chết số lượng lớn (mặc dù bệnh phân trắng không phải là bệnh giết chết tôm). Lúc này, các bệnh đến sau (bệnh cơ hội) trở thành “bệnh chính” chứ không phải là EHP nữa.

EHP không cần vật chủ để tồn tại trong môi trường, chúng có thể “sống khỏe” dưới dạng bào tử ở bùn đáy ao hay trong nước một thời gian dài và chờ đợi cơ hội thuận tiện nhất để sinh sôi, điều này có nghĩa là chúng có thể lây nhiễm ngay khi mới thả tôm và có thể lây lan từ vụ này sang vụ khác. 

Nói cách khác là EHP có thể gây ra những thiệt hại rất khó phục hồi, khó loại bỏ bằng những qui trình cải tạo thông thường và nếu là một ao nuôi đáy đất thì nỗ lực loại bỏ chúng để thả ngay vụ mới gần như không thể thực hiện.

EHP cũng không chỉ nhiễm trên động vật giáp xác như tôm, cua mà còn có thể lây nhiễm trên các sinh vật khác như hàu, vẹm, ngao,... và thậm chí có thể “trôi nổi” trong môi trường nước.

Tôm bị nhiễm bệnh do ăn phải bào tử ký sinh trùng EHP có trong nước ao nuôi, từ chất hữu cơ lắng tụ, do ăn thịt lẫn nhau hoặc từ thức ăn sống bị nhiễm sẵn EHP (chẳng hạn như giun nhiều tơ – polychaetes; động vật thân mềm (như mực, Artemia đông lạnh, v.v..) những loại thức ăn trên dược dùng nhiều trong các trại sản xuất giống).

Bên trong hệ thống gan tụy các bào tử EHP được kích hoạt, giải phóng sợi cực của chúng và tiêm trực tiếp bào tử ký sinh trùng vào tế bào.

Các bào tử EHP tăng sinh trong hệ thống gan tụy, trưởng thành và được giải phóng trở lại vào ruột làm tổn thương tế bào ruột. 

Sau đó các bào tử bong ra và theo phân thải ra môi trường ngoài, rồi quay lại quy trình nhiễm bệnh trên, lây lan dần sang cả đàn tôm (gọi là gia tang cường độ cảm nhiễm bệnh trên bầy tôm).

Các nghiên cứu cho tới thời điểm này chỉ ra rằng, ở độ mặn cao hơn 15 phần ngàn, EHP có tốc độ sinh sôi nảy nở nhanh hơn. Độ mặn cao thúc đẩy EHP nảy mầm, và đó là điều kiện tốt cho EHP phát triển.

Ở độ mặn dưới 15 phần ngàn cho tới mức rất thấp là 2 phần ngàn không có sự khác biệt lớn về tốc độ lây nhiễm cũng như cường độ cảm nhiễm.

Phân tôm được chứng minh là nguồn lây nhiễm EHP quan trọng trong ao nuôi vì nó chứa EHP được bài tiết từ tôm đã nhiễm bệnh.

Trong khi đó, tôm chân trắng có tập tính ăn lại phân, vì vậy mà việc lây nhiễm EHP trên cả đàn tôm là khả năng rõ ràng.

Các ao nuôi bạt được siphon tốt thì ít lây nhiễm hơn các ao nuôi đất không được siphon thường xuyên.

Stress luôn là nguyên nhân quan trọng nhất có thể dẫn đến bất cứ loại bệnh gì trên tôm và luôn tồn tại trong điều kiện nuôi nhốt, đặc biệt là nuôi mật độ cao đến siêu cao.

Stress càng nặng khi tôm bị phơi nhiễm kéo dài trong điều kiện môi trường xấu (như NH3, NO2…cao, thiếu oxy cục bộ) hoặc bị nhiễm bệnh kéo dài như trường hợp EHP.

Stress nặng, kéo dài làm tôm giảm đề kháng đáng kể, hệ miễn dịch suy giảm ngày càng nghiêm trọng, cơ thể dễ dàng mất chất điện giải vào môi trường và khi nhiễm bệnh thì tốc độ trở nặng diễn ra rất nhanh, dễ chết, biến chuyển bệnh xấu đi diễn ra nhanh chóng (có thể chỉ trong vài giờ) và vô cùng khó chữa trị.