Enterocytozoon hepatopenaei (EHP) là một mầm bệnh ở đường ruột, ống gan tụy và gây ảnh hưởng đến tôm thẻ chân trắng lẫn tôm sú nuôi. EHP được báo cáo lần đầu tiên vào năm 2016 trên tôm thẻ chân trắng nuôi ở Venezuela. 

EHP làm tổn thương thành ruột, gây nên tình trạng chậm lớn. EHP cũng ký sinh ở các ống của gan tụy tôm, gây tổn thương đến các cơ quan hấp thu dinh dưỡng từ thức ăn. 

Độ mặn có ảnh hưởng đến tốc độ lây nhiễm EHP

Trong thực tế, EHP phổ biến hơn ở các ao nuôi thương phẩm có độ mặn cao (> 15 phần nghìn (ppt)) so với các ao nuôi thương phẩm có độ mặn thấp (<5 ppt). 

Vì tôm thẻ chân trắng là loài rộng muối (tức có thể sống được từ độ mặn thấp cho đến độ mặn cao, vì vậy các nhà khoa học đã từng làm thí nghiệm kiểm chứng xem liệu EHP có thể lây nhiễm ở điều kiện độ mặn thấp hay không.

Kết quả thí nghiệm cho thấy phân tôm là một trong những nguồn lây EHP chính. Việc truyền nhiễm EHP có thể xảy ra ở độ mặn thấp dưới 2 ppt, tuy nhiên, tỷ lệ nhiễm, tốc độ nhiễm và mức độ nghiêm trọng của EHP sẽ cao hơn ở các ao nuôi có độ mặn cao, từ 25 – 30 phần ngàn.

Các nguồn lây nhiễm EHP và sự nguy hiểm của EHP

EHP được chứng minh có thể lây nhiễm sang tôm từ nhiều loại động vật khác nhau có trong ao, từ các loại giáp xác nhỏ (như chèng heng, còng, rạm…) cho đến các loại giun nhiều tơ, nhuyễn thể (như chem chép, ốc…) cho đến cả ấu trùng chuồn chuồn.

Tôm bị nhiễm EHP thường đi kèm với bị nhiễm trùng cơ hội do vi khuẩn Vibrio gây ra, đặc biệt với EMS và phân trắng (WFD). Nói cách khác, tôm bị nhiễm EHP thì dễ dẫn đến bệnh hoại tử gan tụy cấp tính và phân trắng…

Lưu ý rằng, khi tôm chuyển sang phân trắng hoặc EMS hoặc cả hai cùng lúc thì thường chết nhanh, chết số lượng lớn (mặc dù bệnh phân trắng không phải là bệnh giết chết tôm). Lúc này, các bệnh đến sau (bệnh cơ hội) trở thành “bệnh chính” chứ không phải là EHP nữa.

EHP không cần vật chủ để tồn tại trong môi trường, chúng có thể “sống khỏe” dưới dạng bào tử ở bùn đáy ao hay trong nước một thời gian dài và chờ đợi cơ hội thuận tiện nhất để sinh sôi, điều này có nghĩa là chúng có thể lây nhiễm ngay khi mới thả tôm và có thể lây lan từ vụ này sang vụ khác.

Nói cách khác là EHP có thể gây ra những thiệt hại rất khó phục hồi, khó loại bỏ bằng những qui trình cải tạo thông thường và nếu là một ao nuôi đáy đất thì nỗ lực loại bỏ chúng để thả ngay vụ mới gần như rất khó nếu không có các biện pháp thích hợp.

EHP cũng không chỉ nhiễm trên động vật giáp xác như tôm, cua mà còn có thể lây nhiễm trên các sinh vật khác như hàu, vẹm, ngao,... và thậm chí có thể “trôi nổi” trong môi trường nước.

Phân tôm được chứng minh là nguồn lây nhiễm EHP quan trọng trong ao nuôi vì nó chứa EHP được bài tiết từ tôm đã nhiễm bệnh.

Nhận biết tôm có bị EHP không bằng phương pháp cảm quan

Nếu bạn không có phương tiện hoặc không có các dịch vụ xét nghiệm đủ tin cậy tại khu vực nuôi của mình thì bằng cách quan sát cẩn thận bằng mắt thường và theo dõi cẩn thận tôm của bạn, bạn cũng có thể đánh giá khả năng nhiễm EHP trên đàn tôm của bạn thông qua các biểu hiện sau đây:

• Lớp biểu bì dưới vỏ mỏng, vỏ cũng có thể mỏng
• Cơ thịt trắng vì tôm luôn stress vì EHP.
• Có các đốm đen trên cuống mắt, trong mô cơ và dọc theo ruột sau.
• Chậm lớn hơn so với tốc độ thông thường.
• Kém ăn, sức ăn không tăng sau nhiều ngày.
• Chậm lột xác và lớn không đáng kể sau lột xác.